Bez podatku przychód wynikający z umorzenia części kredytu

Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt rozporządzenia, opracowany przez Ministerstwo Finansów na wniosek Związku Banków Polskich. Ma ono uregulować problem opodatkowania przychodów, które powstają w chwili umorzenia części kredytu hipotecznego.

Umorzenie to przychód
Jedną z metod restrukturyzacji zadłużenia z tytułu kredytów jest wydłużenie okresu spłaty, dzięki czemu kredytobiorca może płacić niższe raty. Innym sposobem ulżenia kredytobiorcy, który ma problem z obsługą zobowiązań, jest umorzenie części kwoty głównej kredytu. To rozwiązanie jednak ma skutki podatkowe – jeśli bank umarza wierzytelność dłużnikowi, po jego stronie powstaje przychód. Zwykle podlega on opodatkowaniu. Gdyby więc banki zaczęły umarzać większej grupie kredytobiorców część kredytów hipotecznych, musiałyby wystawiać im PIT-y, zaś kredytobiorca musiałby doliczyć ten przychód do swoich dochodów z innych źródeł, np. z pracy, i zapłacić od nich podatek.

Bardzo podobna sytuacja – zdaniem bankowców – powstałaby w sytuacji, gdyby w wyniku zastosowania przez banki ujemnych stóp procentowych kredytobiorca nie musiałby płacić odsetek, a na dodatek spadłaby wartość kapitału, jaki miałby do spłaty. Tutaj także pojawiłby się przychód ze względu na różnicę pomiędzy wartością nominalną kapitału spłacanego a pożyczonego.

Związek Banków Polskich – jak wynika z uzasadnienia do projektu rozporządzenia – zwrócił uwagę, że naliczanie podatku od umorzonej części kredytów byłoby nieracjonalne. Skoro bowiem umorzenia stosuje się zwykle wtedy, kiedy kredytobiorca nie jest w stanie spłacać swoich zobowiązań, to zapewne nie dałby także rady zapłacić podatku.
Z kolei obowiązek naliczania i poboru podatku (jako że spadłby on na banki) przy spadku wartości kredytu, kiedy wynika to z ujemnych stóp procentowych, wiązałby się z kosztami, które byłyby niewspółmierne w stosunku do korzyści, jakie uzyskałby budżet.

Minister zaniecha poboru podatku
W odpowiedzi na te postulaty resort finansów przygotował rozporządzenie, które nakazuje zaniechanie poboru podatku od przychodu, wynikającego z umorzenia części kredytu. Zgodnie z rozporządzeniem, zaniechany będzie pobór podatku od umorzonych kwot wierzytelności z tytułu zabezpieczonych hipotecznie kredytów, udzielonych przed 15 stycznia 2015 r. Warunkiem zaniechania poboru podatku jest, aby kredyt został udzielony przez instytucję uprawnioną do ich udzielania na własne cele mieszkaniowe osoby fizycznej. Owe własne cele mieszkaniowe definiuje art. 21 ust. 1 pkt. 25 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – chodzi więc o zakup budynku mieszkalnego, mieszkania, domu, gruntu, prawa użytkowaniu wieczystego i spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania lub domu albo udziałów w nich. Dodatkowo, nieruchomość musi być wykorzystywana przez osobę fizyczną na własne cele mieszkaniowe.

Resort chce także, aby zwolnienie dotyczyło tylko umorzenia wierzytelności z tytułu wyłącznie jednego kredytu. Jeśli osoba fizyczna skorzysta wcześniej z umorzenia innego kredytu zabezpieczonego hipotecznie, nie będzie zaniechania poboru podatku przy drugim umorzeniu.

Zaniechanie poboru obejmie także sytuację, w której wskutek zastosowania przez banki ujemnych stóp procentowych kredytobiorca uzyska przychód, wynikający z konieczności zapłaty mniejszej kwoty niż wyniosło zobowiązanie z tytułu należności głównej.

Banki też zapłacą mniej
W projekcie rozporządzenia znalazł się także zapis, wg którego zaniechany zostanie także pobór podatku od banków od dochodów będących równowartością umorzonych zobowiązań z tytułu kredytów, o ile od umorzonych kwot zostanie zaniechany pobór podatku od osób fizycznych. Innymi słowy – banki nie zapłacą podatku od kwot, które umorzą kredytobiorcom.

Jak wynika z uzasadnienia, banki stosują umorzenia wyłącznie w wyjątkowych przypadkach. Wg szacunków ZBP, wartość umorzeń może wynieść 200-400 mln zł w okresie wielu lat. Dodatkowo kwota ujemnych odsetek, przy założeniu stopy rynku międzybankowego na poziomie -0,9%, wyniesie ok. 20 mln zł rocznie.

Nowe przepisy powstały w związku ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego – na przykład mają dotyczyć kredytów zaciągniętych przed 15 stycznia 2015 r., czyli przed dniem uwolnienia przez Szwajcarski Bank Centralny kursu franka – ale będą dotyczyć także zobowiązań w innych walutach, a także w złotym.

Zaniechanie poboru podatku ma dotyczyć przychodów, uzyskanych wskutek umorzenia kredytów w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r.

Jak wynika z projektu, rozporządzenie ma wejść w życie z datą ogłoszenia. Obecnie jest na etapie opiniowania.

Marek Siudaj, Tax Care