Dyrektywa w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych. Dziesięć negocjacyjnych przykazań dla wydawców prasy

Dyrektywa 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym dotyczy w głównej mierze zmian podyktowanych funkcjonowaniem Internetu i dostosowaniem reżimu praw autorskich i pokrewnych w tym zakresie. Z tego względu zostało w niej ustanowione m.in. nowe prawo pokrewne wydawców prasy, przysługujące im niezależne od praw autorskich. Jednocześnie, dyrektywa kładzie wyraźny nacisk na zapewnienie skuteczności nowego prawa, co stanowi ważny element interpretacji nowego prawa.

Ratio legis nowego prawa wydawców jest spostrzeżenie, że cudze treści wspomagają rozwój ekosystemów internetowych graczy. W ten sposób dochodzi do powstania tzw. „value gap”, czyli sytuacji, gdy wartość tworzona przez jednych (wydawców) jest przechwytywana przez drugich (wielkie platformy), natomiast sami wydawcy nie partycypują w odpowiednim zakresie w realizowanych z tego tytułu przychodach. Założeniem nowej regulacji jest w rezultacie to, by wydawcy uzyskiwali stosowne wynagrodzenie za użytek, jakie inne podmioty czynią z ich publikacji prasowych w Internecie. Tymi podmiotami zobowiązanymi są dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego, zwielokrotniający lub publicznie udostępniający online takie publikacje.

W Polsce trwają obecnie prace legislacyjne nad wdrożeniem unijnej regulacji: w czerwcu br. został opublikowany projekt nowelizacji do niej się odnoszący.

Platformy cyfrowe będą musiały weryfikować treści od użytkowników. Polska przegrała w TSUE ws. dyrektywy

Dziesięć negocjacyjnych przykazań dla wydawców prasy

Prawo wydawców prasy to nowa instytucja w systemie prawnym. To właśnie teraz będzie się tworzyć praktyka dotycząca jego realizacji, rzutująca na podejście w tym zakresie również w przyszłości. Wydawcy prasowi powinni zatem zwrócić szczególną uwagę na następujące kwestie w ramach przyszłych negocjacji z serwisami internetowymi.

1. Cel: uregulowanie aktualnego korzystania

Od kontrahenta należy wymagać dobrej wiary w prowadzeniu negocjacji. Stąd też, rozmowy powinny w pierwszej kolejności dotyczyć istniejącego korzystania z publikacji prasowych, a umowa – wyraźnie odnosić się do rozliczenia z tytułu nowego prawa wydawcy prasowego.  

Należy wystrzegać się łącznego określenia wynagrodzenia za aktualne korzystanie z publikacji prasowych oraz ewentualne inne obowiązki wydawcy wykonywane na rzecz serwisu (np. redagowanie podstrony). Wysokość wynagrodzenia za istniejące korzystanie z treści wydawców powinna być precyzyjnie określona oraz wyraźnie wyodrębniona od wynagrodzenia z innych tytułów.

2. Uwaga na argumenty niweczące

Wydawca nie powinien dać się zniechęcić, gdy kontrahent co do zasady odmówi uiszczenia na jego rzecz jakiegokolwiek wynagrodzenia, np. w związku z tym, że nie sprzedaje dostępu do treści wydawcy (w związku z czym nie pobiera prowizji od subskrypcji), czy też, że uzyskuje jedynie niewielkie bezpośrednie przychody z prezentowania publikacji prasowych w swoim serwisie lub że nadmiarowe byłoby wliczanie jakichś jego przychodów w celu kalkulacji wynagrodzenia wydawcy.

Należy pamiętać, że przychody kontrahenta często mogą wiązać się jedynie pośrednio z wykorzystaniem publikacji prasowych, być jednak wynikiem wzrostu wartości serwisu związanego z jego ogólnym uatrakcyjnieniem tymi treściami. To jest właśnie to „value gap”, któremu nowe prawo wydawców ma przeciwdziałać.   

Kontrahent może również argumentować, że określone podmioty (np. agencje prasowe) w ogóle nie są objęte nową regulacją jako uprawnieni, czy też że niektóre rodzaje treści (np. lifestylowe czy sportowe) nie stanowią publikacji prasowych, w związku z czym nie należy się za nie wynagrodzenie. Definicja „publikacji prasowej” jest jednak stosunkowo szeroka i obejmuje zasadniczo periodyczne publikacje o charakterze dziennikarskim, dotyczące aktualności lub innych tematów. Stąd też warto się zbadać, czy twierdzenia drugiej strony znajdują prawne potwierdzenie.

3. Zasady negocjacji

Wydawca powinien dążyć do wprowadzenia odpowiedniej motywacji dla drugiej strony celem skutecznego przeprowadzenia i zakończenia negocjacji. Przystępując do rozmów należy ustalić ich zasady, w tym czas, do którego będą prowadzone oraz mechanizm (np. arbitrażowy) rozstrzygnięcia istotnych dla stron kwestii w przypadku nieosiągnięcia porozumienia. Powinno temu towarzyszyć także określenie, kto poniesie koszty takiego postępowania.

4. Przekazanie informacji (o przychodach i zakresie używania)

Kontrahent powinien przekazać wydawcy informacje o zakresie, w jakim korzysta z jego publikacji prasowych. Szczegółowość informacji powinna być uzależniona od możliwości technicznych serwisu internetowego – duże platformy dysponują narzędziami umożliwiającymi precyzyjne rozpoznawanie danych, w tym danych o publikacjach pochodzących od konkretnych wydawców.

W ramach negocjacji niezbędne jest również przedstawienie przez serwis internetowy stosownych danych o przychodach uzyskiwanych dzięki treściom wydawcy – informacje te bowiem są instrumentalne dla kalkulacji należnego wydawcy wynagrodzenia i oceny oferty kontrahenta. Poza wyjątkowymi przypadkami, nie wydaje się uzasadnione ustalenie wynagrodzenia z całkowitym pominięciem danych o przychodach – przeciwstawia się temu bowiem ratio legis nowej regulacji (czyli usunięcie „value gap”).

5. Zakres licencji

Poza wysokością wynagrodzenia należnego wydawcy, kluczowe jest precyzyjne określenie, w jakim zakresie licencja na korzystanie z publikacji prasowych zostaje udzielona. Będzie to w szczególności dotyczyć identyfikacji serwisów kontrahenta, w których publikacje będą używane, określenia kategorii publikacji objętych licencją, częstotliwości używania. W tym miejscu strony będą mogły doprecyzować, co rozumieją pod pojęciem „bardzo krótkich fragmentów”, wyłączonych spod ochrony nowego prawa wydawców.

6. Benchmark dla wynagrodzenia

Określenie wysokości wynagrodzenia należnego wydawcy to centralny punkt negocjacji. W tym zakresie zasadne jest wzięcie pod uwagę przychodów uzyskiwanych przez kontrahenta w związku z korzystaniem z publikacji – i to z różnych źródeł (np. z reklam) – w powiązaniu z konkretnym wydarzeniem (np. pojawieniem się publikacji na pierwszej stronie wyników wyszukiwania).

Druga strona może proponować odniesienie wynagrodzenia wydawcy do kwot, które serwis uiszcza już na rzecz innych dostawców treści (jak np. wynagrodzenie wypłacane z tytułu korzystania ze słowników, czy danych meteorologicznych). Tego rodzaju kwoty mogą jednak nie odzwierciedlać nakładów wydawców prasowych na tworzenie treści, np. w związku z częstotliwością aktualizacji, dodawania nowych treści, różnorodnością tematyki, zróżnicowaniem lokalizacji, w których mają miejsce opisywane wydarzenia, a także wieloma innymi czynnikami.

7.  Cudze treści w publikacji prasowej

Udzielając licencji, wydawcy powinni zachować ostrożność, do czego dokładnie jej udzielają. Często bywa bowiem tak, że w artykułach zawarte są obce, nienależące do wydawcy treści (np. zdjęcia, infografiki, wideo, teksty). Wydawcy mogą je zamieszczać w swoich publikacjach na podstawie zezwolenia właściwego podmiotu (np. agencji prasowej). Zgoda taka może jednak dotyczyć tylko użycia na stronie internetowej wydawcy – a już nie wykorzystania przez serwis internetowy, będący zobowiązanym na podstawie prawa wydawców.

Powyższe powoduje, że albo te podmioty trzecie będą udzielały odrębnych licencji operatorom platform (korzystając bezpośrednio z własnego prawa wydawców) albo będą udzielać stosownych upoważnień w tym zakresie samym wydawcom i rozliczać się z nimi w tym zakresie.

Nie powinno jednak dochodzić do sytuacji, gdy wydawca – nie posiadając stosownej zgody na eksploatację – będzie udzielał serwisom internetowym licencji do cudzych treści. Naraża się tym bowiem na odpowiedzialność odszkodowawczą: zarówno względem platform (za wady prawne), jak i względem uprawnionych.

8. Czas trwania

W umowie należy dokładnie wskazać okres, na który licencja jest udzielana i za który przysługuje wydawcy określone wynagrodzenie.

9. Niepogarszanie sytuacji wydawcy w trakcie negocjowania

Należy zdecydowanie przeciwstawiać się wszelkim próbom wywierania na wydawcę nacisku w związku z negocjacjami, np. poprzez gorsze traktowanie go w ramach innej usługi świadczonej przez dostawcę (np. indeksowania treści w wyszukiwarce, kategoryzacji czy prezentowania treści w inny sposób), czy też niekorzystnego wiązania toczących się negocjacji z innymi zagadnieniami (np. osobnymi umowami).

Wydawca powinien utrwalić i móc przedstawić na późniejszym etapie dowody na nielojalne postępowanie drugiej strony.

10. Raportowanie i możliwość dostosowania

Tworząc umowę, nie można tracić z pola widzenia przyszłych, zmienionych uwarunkowań. Warto zatem pozostawić furtkę na dostosowanie rozliczeń. W tym celu można zastrzec obowiązek drugiej strony gromadzenia i regularnego przekazywania wydawcy informacji o zakresie wykorzystania jego publikacji prasowych oraz łączących się z tym przychodów.   

Autorka: Barbara Załęcka, starszy prawnik, radca prawny, prawniczka specjalizująca się w prawie autorskim.