Dziennikarze walczą o zmiany w prawie. Ponowny apel o likwidację art. 212

Zespół działający przy Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego w ostatnim czasie przedstawił mediom plany dotyczące przestępstwa zniesławienia – niesławnego art. 212 Kodeksu karnego. Zespół przewiduje wyłącznie złagodzenie przepisów w postaci częściowej depenalizacji art. 212, pozostawiając tym samym odpowiedzialność karną za zniesławienie.  

- Środowisko wydawców i dziennikarzy oraz organizacje społeczne od lat apelują o dekryminalizację zniesławienia. Wielokrotnie podkreślaliśmy, że prawo karne nie jest proporcjonalnym środkiem ochrony reputacji. Obecność przestępstwa zniesławienia w kodeksie karnym wywołuje efekt mrożący, uderzając w wolność mediów i swobodę wypowiedzi, na czym tracimy wszyscy jako społeczeństwo demokratyczne - czytamy w apelu.

Podpisali go: ARTICLE 19, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Izba Wydawców Prasy, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Press Club Polska, Rada Polskich Mediów, Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Stowarzyszenie Gazet Lokalnych, Stowarzyszenie Mediów Lokalnych.

Złagodzenie przepisów to za mało

Apel wystosowano, ponieważ jak uważają jego autorzy, samo złagodzenie i ograniczenie zakresu przestępstwa zniesławienia – choć jest krokiem w dobrą stronę – “nie zniweluje efektu mrożącego związanego z art. 212 Kodeksu karnego”.

- Środowisko dziennikarskie od lat ma ten sam postulat, czyli zniesienie paragrafu, umożliwiającego stosowanie prawa karnego wobec m.in. dziennikarzy za ich wypowiedzi. Aktualna propozycja Komisji Kodyfikacyjnej jest niewystarczająca, ponieważ nie znosi w pełni tego paragrafu, więc pozostawia furtkę do wspomnianego karania - mówi Wirtualnemedia.pl Andrzej Andrysiak, prezes Stowarzyszenia Gazet Lokalnych.  

Jak podawała niedawno “Rzeczypospolita”, działający przy Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego zespół problemowy, powołany do przeanalizowania zagadnienia ewentualnej potrzeby wprowadzenia zmian w przepisach art. 212 i 213 k.k. oraz art. 216 k.k. (znieważenie), ma przedstawić komisji projekt do zatwierdzenia już pod koniec bieżącego miesiąca.  

- Zawsze politycy będący w opozycji twierdzili, że nasz postulat dekryminalizacji zniesławienia jest słuszny, ale gdy dostawali się do władzy, zaczynało się niuansowanie tego tematu. Teraz jest podobnie: minister Adam Bodnar powołuje się na aktualną propozycję Komisji Kodyfikacyjnej i rzeczywiście propozycja ogranicza możliwość karania, ale nadal nie rozwiązuje to zasadniczego problemu. Jest jeszcze czas na wprowadzanie zmian w reformie art. 212 kodeksu karnego, dlatego napisaliśmy apel - dodaje Andrzej Andrysiak.

Ryzyko procesów karnych

Wprowadzenie zmian proponowanych przez Komisję oznaczałoby w praktyce, że dziennikarze, wydawcy i inni uczestnicy debaty publicznej dalej musieliby się mierzyć z ryzykiem procesu karnego o zniesławienie.  

- Zapowiadany kształt przepisów nadal nie zapobiegałby dużej niepewności co do ostatecznego rozstrzygnięcia sądowego w takich sprawach. Dlatego też osoby chcące uciszyć krytykę i ograniczyć dyskusję na trudny dla nich temat cały czas dysponowałyby wygodnym instrumentem, pozwalającym wciągać zabierających głos w dyskusji publicznej w długie i obciążające postępowania sądowe o trudnym do przewidzenia finale. Innymi słowy, art. 212 Kodeksu karnego pozostałby stałym środkiem wykorzystywanym do inicjowania spraw typu SLAPP, czyli tzw. strategicznych działań prawnych zmierzających do stłumienia debaty publicznej - czytamy w apelu.  

Bat na dziennikarzy

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przedstawiła niedawno projekt ustawy, której przyjęcie może utrudnić inicjowanie cywilnych postępowań typu SLAPP.

- Pozostawienie w takich okolicznościach przestępstwa zniesławienia prowadziłoby do sytuacji, w której osoby chcące stłumić debatę publiczną jeszcze częściej sięgałyby po art. 212 Kodeksu karnego. Reforma skierowana przeciwko SLAPP-om będzie skuteczna tylko wtedy, gdy odpowiednie zmiany prawne zostaną wprowadzone zarówno w prawie cywilnym, jak i karnym. Dlatego kolejny raz apelujemy o pełną dekryminalizację zniesławienia - pointują autorzy apelu.  

- Art. 212 jest batem na dziennikarza - można ciągać go po sądach za to, że napisał prawdę, bo to zwykle do tego się sprowadza. Sytuacja bywa też zupełnie absurdalna, gdy korzystając z tego paragrafu, ciąga się dziennikarza za opinię. W przypadku dużych koncernów mediowych działa to trochę inaczej niż w przypadku małych redakcji lokalnych, dla których koszty prawne bywają nie do udźwignięcia. Dlatego niektórzy 'szarpią’ małe redakcje tylko po to, żeby musiały ponosić koszty - podsumowuje Andrzej Andrysiak.