Sformalizowanie związku jest potrzebne do odmowy zeznań przed fiskusem

Organ podatkowy prowadząc postępowanie może wezwać w charakterze świadka, każdego kto w jego ocenie może posiadać informacje istotne dla wyjaśnienia sprawy. Ordynacja podatkowa, która zawiera regulacje dotyczące prowadzenia postępowania podatkowego, zawiera jednocześnie pewne ograniczenia w tym zakresie. Wymienia zarówno osoby, które nie mogą być świadkami,
jak również którym przysługuje prawo do odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytania.

Świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione
od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
3) duchowni prawnie uznanych wyznań – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Bliskie relacje z podatnikiem
Najszersze uprawnienia w tym zakresie przyznane zostały osobom, które są z podatnikiem w bardzo bliskich relacjach. Mogą one bowiem w ogóle odmówić składania zeznań. Oznacza to, że osoby te
gdy zostaną wezwane przez fiskusa w celu złożenia zeznań w charakterze świadka, powinny stawić się w wyznaczonym miejscu i czasie. Przesłuchanie mogą jednak szybko zakończyć korzystając z prawa odmowy składania zeznań. Prawo to przysługuje:
• małżonkowi strony,
• wstępnym, zstępnym i rodzeństwu strony,
• powinowatym
• pierwszego stopnia, osobom pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Co ważne prawa takiego nie będą miały inne osoby, które mogą pozostawać ze stroną w bardzo bliskich relacjach jak np. konkubenci albo narzeczeni. Do uchylenia się od zeznań przed fiskusem konieczne jest sformalizowanie relacji.

Odpowiedzialność karna i tajemnica zawodowa
Inną sytuacją jest prawo świadka do odmowy odpowiedzi na pytania. Osoby te nie mogą uchylić się w ogóle od składania zeznań lecz we wskazanych sytuacjach mogą nie odpowiadać na pytanie.

Co ważne, tak samo jak w przypadku odmowy składania zeznań, również w przypadku odmowy odpowiedzi na pytanie organ podatkowy nie może z tego faktu wyciągać negatywnych konsekwencji dla strony. Taka sytuacja ma miejsce gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub jego bliskich wymienionych powyżej na odpowiedzialność karną, karną skarbową.  Jest to więc prawo z którego mogą skorzystać te bliskie osoby, które nie odmówiły składania zeznań lecz w trakcie przesłuchania zostały im zadane pytania, które zawierają wskazane zagrożenie. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, także w sytuacji gdyby odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej (taki obowiązek mają m. in. doradcy podatkowi, adwokaci). 

Elżbieta Węcławik, Tax Care
Małgorzata Jawińska, księgowa Tax Care