Kłopotliwe pakiety medyczne

W liście do Jacka Rostowskiego, ministra finansów i Jolanty Fedak,  minister pracy i polityki społecznej przedsiębiorcy z Lewiatana piszą, że w dniu 24 maja 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę (II FPS 1/10) wskazującą, iż wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych, których wartość nie jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowią dla pracowników, którzy mają uprawnienie do ich wykorzystania, przychód z nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1 tej ustawy.

Finansowanie pracownikom zbiorczych pakietów zdrowotnych stało się już jednym ze standardów świadczeń pozapłacowych, dlatego też wskazana uchwała będzie miała znaczący wpływ na dotychczasowe jak i przyszłe zasady podatkowego rozliczania tych świadczeń. W związku z powyższym Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan zwraca się do Ministerstwa Finansów o podjęcie stosownych kroków legislacyjnych mających na celu złagodzenie negatywnych konsekwencji orzeczenia.

I. Dotychczasowe orzecznictwo sądowe i stanowisko organów podatkowych
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PDOF) stanowi przykład aktu prawnego, którego gruntowna nowelizacja jest zabiegiem koniecznym i oczekiwanym przez wiele środowisk. Z punktu widzenia adresatów norm podatkowych istotnym jest, aby przepisy określające wszystkie elementy zobowiązania podatkowego nie pozostawiały wątpliwości co do zakresu sfery opodatkowania. Widocznym znakiem braku realizacji takiego postulatu jest problematyka rozliczeń pakietów medycznych finansowanych przez pracodawców. Pomimo tego, iż przepis art. 12 ust. 1 ustawy o PDOF nie uległ zmianie na przestrzeni blisko 20 lat od czasu uchwalenia tej ustawy, był on przedmiotem przeciwstawnych interpretacji co do rozciągnięcia jego zakresu również na pakiety medyczne.

W piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 7 stycznia 1998 r. (PO 3-7301/722-770/WK/970) stwierdzono, iż za przychód ze stosunku pracy nie uznaje się świadczeń związanych z innymi usługami leczniczymi, jeśli określenie ich wysokości na poszczególnego pracownika nie jest możliwe, np. w przypadku gdy pracodawca wydatki te pokrywa w formie ryczałtu bez względu na to, czy pracownik korzysta ze świadczeń leczniczych, czy też z nich nie korzysta". Tezy płynące z przedmiotowego pisma były podzielane przez następne lata przez organy podatkowe. Niemniej jednak od blisko 4 lat obserwuje się tendencje do gruntownej zmiany podejścia  fiskusa w tym zakresie.

Przykładem niekonsekwencji organów podatkowych są następujące pisma wydane przez Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie na przestrzeni 9 miesięcy:

 Sama możliwość skorzystania ze świadczenia nie stanowi wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń. Zatem przedmiotowe świadczenia za usługi medyczne opłacane przez Spółkę "X" na rzecz pracowników (i innych osób objętych umową) w formie ryczałtowej, nie stanowią przychodu dla tych osób ;
 Będąc osobą uprawnioną do świadczeń medycznych objętych pakietem, pracownik w danym miesiącu może np. nie skorzystać z żadnych usług lub też skorzystać z usług o faktycznej wartości daleko wykraczających poza odpłatność ryczałtową. Ilość faktycznie wykorzystanych usług przez pracownika, nie wpływa na wysokość odpłatności ustalonej w sposób ryczałtowy .
Podobny brak spójnego podejścia do prezentowanej problematyki odzwierciedlony został również na poziomie orzecznictwa sądów administracyjnych. Przykładem są wyroki wydawane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Z jednej strony Sąd ten uznał, iż pakiety medyczne wykupione na rzecz pracowników przez pracodawcę stanowią przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako przychód z nieodpłatnego świadczenia ze stosunku pracy . Z drugiej strony nie brakowało rozstrzygnięć przeciwnych .

II. Skala problemu
Pakiety medyczne stanowią jedną z najpopularniejszych zachęt pozapłacowych, które pozytywnie wpływają na wizerunek pracodawcy. Powyżej zarysowane rozbieżności występujące zarówno w rozstrzygnięciach organów podatkowych, jak i wyrokach sądów administracyjnych powodowały, że pracodawcy oferujący tego typu pakiety musieli się zmierzyć z dużą skalą różnych problemów.

Występując w roli płatników, musieli bowiem zadecydować czy pomniejszają przychód pracowników o dodatkową kwotę odprowadzonej zaliczki z tytułu abonamentu medycznego. Wobec braku rozstrzygającego stanowiska orzecznictwa w tej kwestii, postępowanie takie narażało na spór z pracownikami o bezpodstawne zaniżenie wynagrodzenia. Dlatego też wielu pracodawców, mając na względzie znane im pozytywne rozstrzygnięcia a także głosy doktryny podatkowej, zdecydowało się na uznanie, iż objęcie pracowników abonamentem medycznym nie stanowi podstawy do wykazania przychodu, a w związku z tym zaliczka nie powinna zostać odprowadzona z tego tytułu.

Co prawda uchwała NSA nie stanowi źródła prawa ani też nie jest formalnie wiążąca, to jednak jej sentencja powoduje, iż przedstawione powyżej rozwiązanie skutkuje daleko idącymi konsekwencjami zarówno dla pracodawców jak i pracowników, rozpatrywanymi zarówno na płaszczyźnie dodatkowych obciążeń fiskalnych, ale również nakładów techniczno-administracyjnych. Poniżej zaprezentowano najważniejsze aspekty w tej kwestii:

 Pracodawcy
Pracodawcy, którzy nie odprowadzali zaliczek, będą zobligowani do uregulowania zaległości podatkowej wraz z odsetkami. Ponadto, będą musieli dokonać korekt informacji dotyczących odprowadzonych zaliczek. Należy zauważyć, iż korekta ta, w związku z zasadami określania terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, dotknie rozliczeń począwszy od stycznia 2004 r. Co istotne, do końca 2006 r. pracodawcy sporządzali comiesięczne informacje PIT-4R. Zastosowanie się do uchwały będzie wymagało często sporządzenia kilkudziesięciu korekt wraz z uzasadnieniem.

Pracownicy
Niekorzystne konsekwencje dotkną również pracowników, którzy powinni skorygować swoje zeznania roczne na podstawie informacji PIT-11 otrzymanych od pracodawcy. W związku z tym skala korekt zeznań rocznych pracowników będzie bardzo duża.
Ponadto może się również zdarzyć, że nie wszyscy pracodawcy będą świadomi znaczenia orzeczenia NSA lub uznają, że to orzeczenie nie dotyczy ich bezpośrednio. W takiej sytuacji mogą zostać nie dokonane korekty PIT 11/PIT 4R, a także nie odprowadzone dodatkowe kwoty zaliczek. Taka sytuacja może też wystąpić z przyczyn obiektywnych np. związanych z likwidacją pracodawcy. Obowiązujące regulacje prawne nie zwalniają w takim przypadku podatnika z odpowiedzialności podatkowej, jak i karno-skarbowej. Podatnik stanie przed koniecznością samodzielnego ustalenia wartości przychodu jaki, zdaniem NSA, osiągnął w związku z objęciem pakietem medycznym, co w przypadku korekt za lata ubiegłe może okazać się zadaniem skomplikowanym.

Ubezpieczenia społeczne
Przyjęcie interpretacji, że oferowany pakiet medyczny, stanowi przychód podatkowy, konsekwentnie musi prowadzić do wniosku, że wartość tych świadczeń stanowi podstawę dla wyliczenia obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne, zarówno tych ponoszonych przez pracownika, jak i pracodawcę. To jeszcze potęguje skale problemu. Korekty o których mowa powyżej muszą zostać dokonane również w odniesieniu do deklaracji i składek wymaganych zgodnie z przepisami o ubezpieczeniach społecznych (w tym wypadku okres korekt będzie wynosił aż 10 lat).

III. Apel o podjęcie działań przez władzę publiczną
Przedstawione powyżej następstwa uchwały NSA uzasadniają podjęcie odpowiednich kroków. Płatnicy i podatnicy działający w oparciu o zasadę zaufania do organów podatkowych nie powinni ponosić negatywnych konsekwencji dotychczasowej niejednolitości orzecznictwa spowodowanej niedokładnościami w procesie legislacyjnym. Przemawia za tym zarówno uzasadniony interes publiczny, jak również ważny interes podatników – pracowników.

W związku z powyższym PKPP Lewiatan zwraca się z zapytaniem czy Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zamierza podjąć stosowne kroki w tym celu. Jednym z możliwych rozwiązań jest skorzystanie z kompetencji przewidzianych w art. 22 § 1 Ordynacji podatkowej i wydanie rozporządzenia o zaniechaniu poboru podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu objęcia pracowników pakietem medycznym. Alternatywnie, możliwe jest przygotowanie stosownej ustawy abolicyjnej (z możliwością wprowadzenia warunku abolicyjnego). Jej skutki finansowe powinny być znacząco niższe niż poprzednich aktów o podobnym charakterze .

Uważamy, że skala problemu związana z wyliczeniem zaległości podatkowych i składkowych oraz dokonaniem bardzo dużej liczby korekt dokumentów podatkowych i składkowych, w tym korekt deklaracji rocznych podatników, obliguje władzę publiczną do przedstawienia propozycji rozwiązania zaistniałego problemu

Jednocześnie apelujemy po raz kolejny o podjęcie niezwłocznych działań związanych z kompleksową reformą przepisów o podatkach dochodowych. Zwracamy uwagę, że kwestia pozapłacowych świadczeń pracowniczych, stanowiących obecnie standard stosunków pracy, czy to związanych z korzystaniem z mienia pracodawcy (samochody, komputery, telefony) czy z korzystaniem z usług (usługi kulturalne, sportowe) czy wreszcie związanych z uczestnictwem w imprezach szkoleniowych lub integracyjnych nie jest w sposób odpowiedni uregulowana w przepisach podatkowych, co generuje m.in. rozbieżności w orzecznictwie, a w konsekwencji stanowi bardzo duże ryzyko podatkowe dla milionów pracodawców i pracowników.