Nie tylko historia braci Menendez. Oto seriale zmieniające rzeczywistość

Serial fabularny w reżyserii Ryana Murphy’ego i Iana Brennana przedstawia losy Erika i Lyle’a Menendezów, którzy w 1996 roku zostali skazani za morderstwo swoich rodziców, José i Kitty Menendezów.

1. „Potwory: Historia Lyle’a i Erika Menendezów” – Netflix, 2024     
Podczas procesu o morderstwo w 1993 r. zespoły prawne braci stały na stanowisku, że oskarżeni działali w samoobronie, ponieważ obawiali się o swoje życie po latach znęcania ze strony José i Mary Louise Menendez.

Rozmawiając z amerykańskim serwisem Variety, producent serialu Netfliksa Ryan Murphy powiedział, że w zależności od tego, co się wydarzy, sądzi, że: „Byłby zainteresowany zrobieniem nowych odcinków, gdyby Nicholas i Cooper zgodzili się to kontynuować. Może to być jeden lub dwa odcinki, które opowiedzą ciąg dalszy”. Jesienią ubiegłego roku mówił też: „Myślę, że do Bożego Narodzenia mogą wyjść z więzienia. Naprawdę w to wierzę”, co jednak okazało się nadmiernym optymizmem.

Bracia Menendez przebywają w zakładzie karnym Donovan w Kalifornii i nie mają dostępu do serwisu Netflix. Jednak dzień po premierze serialu Erik podzielił się swoimi przemyśleniami w oświadczeniu opublikowanym w mediach społecznościowych przez jego żonę, Tammi Menendez. Netflix i Murphy nie skomentowali wówczas tego, ale serwis The Hollywood Reporter rozmawiał z dziennikarzem i ekspertem ds. procesu Menendeza, Robertem Randem, który stwierdził, że Erik prawdopodobnie otrzymał od żony opis serialu i informację, jak on i Lyle zostali przedstawieni.

Aktualnie decyzją gubernatora Kalifornii, Erik i Lyle Menendez będą przesłuchiwani 13 czerwca przez komisję ds. zwolnień warunkowych. Możliwe jednak, że przeszkodą w drodze do ułaskawienia będzie decyzja Nathana Hochmana, nowego prokuratora okręgowego Los Angeles, który sprzeciwia się wyjściu Menendezów na wolność. Trzecią ścieżką jest dla skazanych ułaskawienie przez gubernatora, o które również zabiegają.

2. „Schody” – Netflix, 2004-2018     
W 2001 roku Kathleen Peterson została znaleziona przez męża Michaela martwa u stóp schodów prowadzących na pierwsze piętro ich wspólnego domu. Sekcja zwłok wykazała, że liczne urazy głowy spowodowały wykrwawienie i w efekcie śmierć Kathleen. Michael twierdził, że małżonka nieszczęśliwie spadła ze schodów. Agenci FBI zrekonstruowali przebieg zdarzenia. Przedstawili hipotezę brutalnego zabójstwa Kathleen przez jej męża i dowiedli prawdopodobnego motywu zbrodni, jakim miał być ukrywany biseksualizm Michaela – tak sprawę przedstawia opis serialu dokumentalnego „Schody”, który od 2004 do 2018 roku tworzył Jean-Xavier De Lastrade.

Peterson został uznany za winnego morderstwa pierwszego stopnia i skazany na karę dożywotniego uwiezienia. Jednak osiem lat później wyszło na jaw, że pracujący w laboratorium kryminologicznym agent FBI rozmyślnie fałszował próbki krwi, dostarczane mu do badania. Odkrycie to rzuciło zupełnie nowe światło na wyrok w sprawie śmierci Kathleen i uruchomiło machinę weryfikacyjnego dochodzenia, mającego na celu oczyszczenie Michaela z zarzutów.

Serial dokumentalny na przestrzeni lat rekonstruował tajemnicze okoliczności śmierci Kathleen, przebieg sądowego procesu Michaela i historię starań o jego uwolnienie. Klasyczna forma sądowego śledztwa została w nim przełamana przez liczne wywiady z samym osadzonym, jego przyjaciółmi i rodziną. W pogłębiony psychologicznie sposób prezentują one problemy daleko szersze od zagadnienia obiektywności sądu. 

Ostatecznie Michael Peterson skorzystał z Ugody Alforda i w 2017 ostatecznie wyszedł na wolność (w 2011 został zwolniony warunkowo). W 2022 roku HBO zrealizowało serial fabularny pt. „Schody” z Colinem Firthem w roli głównej, który rzuca nowe światło na sprawę, zwłaszcza okoliczności, w jakich powstawał tak samo zatytułowany serial dokumentalny.

Serial rzuca negatywne światło także na samą Kathleen (w tej roli Toni Collette) sugerując, że była alkoholiczką i rzeczywiście mogła potknąć się na schodach, bo w dniu śmierci wypiła sporo wina. I że raczej nie była to dla niej sytuacja wyjątkowo. Jest to dosyć niesmaczne i zaskakujące.

Co jeszcze ciekawsze, serial HBO przedstawia francuską ekipę realizującą serial dokumentalny o tej sprawie jako niewiarygodną. Trudno się temu dziwić, bowiem dopiero po latach wyszło na jaw, że montażystka serialu związała się z Michaelem Petersonem, czyli bohaterem produkcji, mężczyzną oskarżonym o zamordowanie żony. Nie sposób nazwać jej decyzji profesjonalnym podejściem do pracy i zachowaniem obiektywizmu.

Serial przypomniał losy Michaela Petersona, który zrujnował swoją karierę pisarską i dziennikarską, ale to jego najmniejszy problem biorąc pod uwagę fakt, że wciąż opinia publiczna czeka na odpowiedź, czy zabił swoją żonę Kathleen. Jego historia przypomina losy innego skazanego, O.J. Simpsona.

3. „American Crime Story: Sprawa O.J. Simpsona” – FX, 2016

Orenthal James Simpson urodził się w 1947 roku w niższej klasie średniej. Ojciec sportowca stał się dla niego na całe lata antywzorcem męskości i źródłem wstydu z powodu homoseksualnej orientacji i uczestniczenia w kulturze drag.

O.J. Simpson zmarł 10 kwietnia 2024 na skutek choroby nowotworowej. W 2017 roku wyszedł z więzienia i słuch po nim zaginął. Odgrażał się, że to nie jego ostatnie słowo, planował wielkie biznesy, ślub z Kim Kardashian, ale nic z tego nie wyszło, osunął się w smugę cienia. 

Simson to postać mająca duży wpływ na amerykańską popkulturę drugiej połowy XX wieku. Był sportowcem, aktorem, celebrytą, przyjacielem Donalda Trumpa. Zrobił karierę w białej amerykańskiej telewizji gdy ciemnoskórzy celebryci nie byli tam mile widziani. Przede wszystkim jednak wysoce prawdopodobne jest, że zamordował własną żonę i jej znajomego, ale sądowy test czarnej rękawiczki i nieudolność prokuratury pozwoliły mu długo cieszyć się wolnością.

Serial fabularny Ryana Murphy’ego relacjonuje tzw. proces stulecia (1995 rok), w czasie którego Simpson został oskarżony o zamordowanie swojej byłej żony Nicole Brown i jej partnera Rona Goldmana. Uprzywilejowany były sportowiec, aktor i celebryta oraz żywy dowód na spełnienie american dream wyciąga kartę rasizmu w momencie, gdy jest to dla niego wygodne. Serial Murphy’ego uzmysławia, jak nieprawdopodobny wysiłek włożył zespół obrońców w to, aby dowieść rasistowskiego ataku ze strony policji na człowieka, który sam wielokrotnie deklarował, że nie dotyczy go kwestia koloru skóry.

Produkcja FX okazała się wielkim hitem. Na nowo rozbudziła dyskusję o niejasnej przeszłości i poczynaniach postaci ikonicznej, od połowy lat 60. uchodzącej za wzór do naśladowania, mimo że finał tej historii znany jest od blisko 30 lat. Porażka amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości wygląda podobnie jak w przypadku sprawy Roberta Dursta, o którym piszemy niżej. Jego największe zaniechania to względność znaczenia ekspertyz w oczach uprzedzonej ławy przysięgłych, brak doświadczonych oskarżycieli (słynna sprawa badania czarnych rękawiczek, która pogrążyła prokuraturę), subiektywnie podejmowane decyzje, presja mediów.

Premiera serialu FX z 2016 roku zastała Simpsona w więzieniu. Po latach media na nowo się nim zainteresowały. Simpson rok później wyszedł na wolność i mimo licznych zapowiedzi, nie przyciągnął już uwagi opinii publicznej. Wiadomo, że dług chorował, mieszkał w Las Vegas i nie zrealizował swoich szumnych planów.

Ważne wydaje się pytanie, kim dzisiaj są dorosłe dzieci Simpsona? Czy ich ojciec kiedykolwiek miał poczucie, że skrzywdził je bardziej niż jego własny ojciec, którego „winą” były homoseksualizm i zabawy wizerunkiem drag queen? Otoczony rodziną i znajomymi o coraz słabszym morale, zawsze czuł się gwiazdą i kimś wystającym poza zwykły tłum. A to koniec końców, sprowadziło na niego największe kłopoty.

4. „Przeklęty: Życie i śmierci Roberta Dursta” – HBO, 2015-2024     
Dwunastoodcinkowy dokument analizuje sprawę Roberta Dursta, spadkobiercy nowojorskich potentatów rynku nieruchomości, który był podejrzewany o udział w zaginięciu swojej żony Kathleen McCormack w 1982 roku, zabójstwo przyjaciółki Susan Berman w 2000 roku oraz brutalne zabójstwo i rozczłonkowanie ciała Morrisa Blacka w 2001 roku. Black był sąsiadem Dursta.

Twórcą serii jest Andrew Jarecki, który wcześniej nakręcił film fabularny „Wszystko, co dobre” („All Good Things”, 2010) inspirowany życiem Dursta. Ku jego zaskoczeniu, Robert Durst zgłosił się do niego po premierze filmu, chcąc opowiedzieć własną wersję wydarzeń. Dzięki temu powstał serial, który zawiera rozmowy z Durstem, archiwalne materiały, a także szczegółowe śledztwo w sprawach, w które był zamieszany.

Finał pierwszego sezonu serialu stał się jednym z najbardziej pamiętnych momentów w historii dokumentów kryminalnych. Podczas nagrywania wywiadu Durst, myśląc, że mikrofon jest wyłączony, wychodzi na przerwę do łazienki i mówi do siebie: „Co ja zrobiłem? Oczywiście, że ich wszystkich zabiłem”. To nagranie przyczyniło się do jego aresztowania.

Na kilka godzin przed premierą ostatniego odcinka Durst został aresztowany w Los Angeles za morderstwo swojej długoletniej przyjaciółki Susan Berman. „Przeklęty II” skrupulatnie opisuje śledztwo trwające przez następne osiem lat, podczas których Durst oczekiwał i uczestniczył w procesie, odkrywając nowe informacje i śledząc rozwój sprawy przedstawianej przez prokuratora.

W części drugiej twórcy prowadzą swoje śledztwo na przestrzeni kolejnych ośmiu lat. Odkrywają ukryte materiały, rozmowy Dursta z więzienia, a także wywiady ze świadkami, którzy dopiero teraz odważyli się mówić.

Robert Durst zmarł 10 stycznia 2022 roku podczas odbywania kary w szpitalnym oddziale więzienia w kalifornijskim Stockton.

5. „Making a Murderer” – Netflix, 2015-2018     
Serial dokumentalny przedstawia kontrowersyjną sprawę Stevena Avery'ego, mężczyzny z Manitowoc County w stanie Wisconsin, który został dwukrotnie został za najcięższe przestępstwa – raz niesłusznie, a drugi raz w okolicznościach budzących wiele wątpliwości.

W 1985 roku Steven Avery, pochodzący z ubogiej rodziny zajmującej się skupem złomu, został skazany na 32 lata więzienia za brutalny atak na Penny Beerntsen. Pomimo faktu, że miał alibi i dowody wskazywały na innego sprawcę, miejscowa policja skupiła śledztwo na nim.

W 2003 roku po 18 latach w więzieniu Avery został uniewinniony na podstawie testów DNA, które wykazały, że prawdziwym sprawcą był inny mężczyzna – Gregory Allen. Okazało się, że policja miała dowody wskazujące na Allena, ale je zignorowała.

Po wyjściu na wolność Avery pozwał hrabstwo Manitowoc o 36 milionów dolarów odszkodowania za niesłuszne skazanie. Gdy wydawało się, że wygra sprawę, w 2005 roku stało się coś  zaskakującego – został aresztowany pod zarzutem morderstwa Teresy Halbach, 25-letniej fotografki, która ostatni raz była widziana na jego posesji.

Policja twierdziła, że znaleziono ślady krwi Avery’ego w samochodzie Teresy, a jej kluczyki do auta „znalazły się” w jego domu po kilku dniach przeszukań. Siostrzeniec  mężczyzny, 16-letni Brendan Dassey, został przesłuchany przez policję bez obecności prawnika i rodziców. Po wielogodzinnych naciskach przyznał się do pomocy w zabójstwie, ale jego zeznania były pełne sprzeczności i wyglądały na wymuszone.

Mimo wielu niejasności, w 2007 roku Avery został skazany na dożywocie bez możliwości zwolnienia warunkowego, a Brendan Dassey na dożywocie z możliwością zwolnienia po 41 latach.

W drugim sezonie serialu, Kathleen Zellner, znana prawniczka zajmująca się niesłusznie skazanymi, przejmuje sprawę Avery’ego i zaczyna prowadzić własne śledztwo, wskazując na wiele nowych dowodów i nieścisłości w procesie.

Zellner udowadnia, że krew Avery’ego w samochodzie Halbach mogła zostać podłożona. Pojawiają się nowe podejrzenia wobec innych osób, w tym byłego chłopaka Teresy oraz brata, którzy mieli dostęp do jej telefonu. Sprawa Brendana Dasseya dociera aż do Sądu Najwyższego USA, ale ostatecznie nie zostaje tam rozpatrzona. 

Mężczyźni aktualnie przebywają w więzieniu. Kathleen Zellner nadal walczy o udowodnienie ich niewinności.