Uważaj na podatek, gdy zamieniasz samochód

Transakcje zamiany samochodów nie są może tak popularne jak transakcje kupna-sprzedaży, ale ogłoszeń typu „zamienię auto” można znaleźć na portalach ogłoszeniowych całkiem dużo. W zależności od sytuacji, osoby zamieszczające takie ogłoszenia chcą wymienić swój samochód na lepszy, droższy, większy, mocniejszy lub wręcz odwrotnie.

Podpisując umowę zamiany trzeba pamiętać, że rodzi ona takie same konsekwencje podatkowe jak umowa kupna-sprzedaży. Tak samo mamy tu do czynienia z odpłatnym zbyciem samochodu, zatem powstaje przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Ma to miejsce jednak tylko wtedy, gdy sprzedaż następuje przed upływem 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym obecny właściciel kupił auto. Różnica jest tylko taka, że ponieważ mamy dwa samochody, każdy z właścicieli musi spełnić ten warunek żeby nie zapłacić podatku. Jeśli jeden z nich kupił auto później niż w ciągu ostatnich sześciu miesięcy, to tylko on zapłaci podatek.

Przykład: Pan Adam kupił samochód 14 października 2011 roku, a Pan Piotr w grudniu 2011 roku. 12 maja zawarli umowę zamiany swoich samochodów. Obaj muszą oddzielnie obliczyć 6 miesięczny okres. Pan Adam liczy go od 31 października, a Pan Piotr od 31 grudnia. W tym przypadku przy zawarciu umowy 12 maja u Pana Adama transakcja nie wywołuje skutków podatkowych (6 miesięcy w jego przypadku upłynęło 30 kwietnia). Natomiast u Pan Piotr jest zobowiązany ustalić przychód,  gdyż w jego przypadku 6 miesięczny okres minie 30 czerwca.

Uwaga na cenę
U każdej ze stron umowy przenoszącej własność przychodem jest wartość określona w umowie, pomniejszona o udokumentowane koszty zbycia. Można do nich zaliczyć np. koszty ogłoszeń prasowych, jeżeli w tym przypadku takie wystąpiły (analogicznie jest w przypadku umowy kupna-sprzedaży, tyle tylko, że w niej mamy cenę, a nie wartość umowy). Należy jednak pamiętać, że gdy wartość samochodu bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej, kwotę przychodu określi fiskus kierując się wartością rynkową (określa się ją na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia). Analogicznie jest z ceną w przypadku  transakcji kupna-sprzedaży.

Ustawa nie definiuje, kiedy należy uznać, że cena „znacznie odbiega od wartości rynkowej”. Zarówno komentatorzy, jak i orzecznictwo wskazują, że cena, która odbiega znacznie od wartości rynkowej, to taka, która „w sposób widoczny, wyraźnie i bardzo odbiega od ceny rynkowej.” Przy czym przyjmują, że gdy cena/wartość nie odbiega o 1/3 wartości rynkowej, nie można mówić, iż odbiega ona w sposób znaczny. (zob. Adam Bartosiewicz, Ryszard Kubacki, PIT Komentarz, Warszawa 2010 r.)

Zaniżanie wartości może dodatkowo kosztować
Trzeba też pamiętać, że w przypadku, gdy wyrażona w cenie określonej w umowie odpłatnego zbycia wartość znacznie odbiega od wartości rynkowej rzeczy będącej przedmiotem umowy zamiany, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub też wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.
W przypadku niedokonania zmiany wartości lub też niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, fiskus jest uprawniony do określenia wartości z uwzględnieniem opinii biegłych. Uwaga! W sytuacji, gdy wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33 % od wartości rynkowej, kosztami opinii biegłych z zasady obciąża się podatnika. 

Podlicz wszystkie poniesione koszty
Dochodem z odpłatnego zbycia samochodu niezwiązanego z działalnością gospodarczą jest różnica pomiędzy przychodem uzyskanym z jego odpłatnego zbycia, a kosztem jego nabycia, zmniejszona o wartość nakładów poczynionych w czasie posiadania rzeczy. Oznacza to, że gdyby któraś ze stron umowy w czasie tych kilku miesięcy dokonała ulepszeń lub napraw nabytego samochodu, może zaliczyć do kosztów także wydatki poniesione na te cele. Uzyskany przychód można zmniejszyć także o zapłacony podatek PCC, który wystąpił na etapie zakupu samochodu. Uwaga! Wysokość nakładów ustala się na podstawie faktur VAT oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych.

Przykład: Adam kupił samochód za 70 tys. zł. Po 4 miesiącach dokonuje wymiany samochodu z Marcinem, który nabył swój samochód 5 miesięcy wcześniej za 60 tys. zł. Obecnie wartość rynkowa samochodu Adama to 80 tys. zł, a Marcina 55 tys. zł. Marcin dopłaca więc Adamowi 25 tys. zł.

Dochód Adama: 80 tys. zł (wartość samochodu)  – 70 tys. zł (cena nabycia) = 10 tys. zł.
U Marcina nie wystąpi w tym przypadku dochód do opodatkowania: 55 tys. zł (wartość samochodu) – 60 tys. zł (cena nabycia) = - 5 tys. zł.

Uwaga! Przykład obrazuje tylko sam mechanizm, nie zostały w nim uwzględnione inne możliwe koszty.

Podatek zapłacisz razem z rocznym rozliczeniem
Gdy w związku z zawartą umową powstaje do opodatkowania dochód nie musisz go od razu rozliczać i wpłacać podatku na konto fiskusa. Zrobisz to dopiero wraz z rocznym rozliczeniem PIT. Uzyskany dochód w wyniku zamiany samochodu doliczysz wtedy do innych dochodów opodatkowanych według skali i w zależności od wyniku rozliczenia może pojawić się konieczność dopłacenia podatku.

Katarzyna Rola-Stężycka, Tax Care