Świąteczne zwyczaje Polaków

Czy Polacy to tradycjonaliści? Wygląda na to, że tak. Badania prowadzone przez PBS dotyczące zwyczajów bożonarodzeniowych zdają się to potwierdzać. Zdecydowana większość Polaków spędzi Święta w gronie rodzinnym. Gwiazdkową atmosferę tworzyć będą choinka i prezenty.

Niewielu z nas ma ochotę eksperymentować spędzając święta za granicą lub choćby poza domem (w obydwu przypadkach poniżej 1% badanej grupy). To być może dobry znak – mimo pogoni za pieniądzem wciąż jeszcze poszukujemy czegoś więcej, pragniemy odnosić swoje życie do rzeczywistości doskonalszej, którą przecież przywodzą na myśl święta. Te cyklicznie powtarzane rytuały przełamują liniowy upływ czasu i pozwalają zaczerpnąć na moment z wieczności, odrodzić się i nabrać nowych sił zanim znów nastanie czas codziennych obowiązków.

Tradycyjnie święta Bożego Narodzenia miały charakter rodzinny. Wzmacniały więzi, wskazywały na ponadczasowy charakter rodzinnych struktur. Dziś także wyraźnie widoczny jest ten właśnie rys. Z badań PBS wynika, że większość z nas spędzi święta we własnym domu (73% badanych). Sporo, ale jednak znacznie mniej, osób wybierze się też do krewnych i rodziny (25%), a znikoma część spędzi wigilię u przyjaciół lub znajomych. Daje się zaobserwować następujący trend - im mniejsza miejscowość, w której mieszkają badani, tym chętniej spędzą oni święta we własnym domu. Podobna zależność występuje w przypadku określenia dochodów gospodarstwa domowego – im dochód wyższy, tym częściej wigilia będzie miała miejsce w domach krewnych.
Wygląda więc na to, że mimo wszelkich trudów związanych z przedświątecznymi przygotowaniami, jesteśmy skłonni raz do roku zmobilizować wszelkie siły by święta przeżywać w domowym zaciszu.

Obecnie nieodłącznym elementem Świąt Bożego Narodzenia jest choinka. Zwyczaj ten przywędrował do nas dość niedawno, bo w XIX wieku, z Niemiec. Zadomowił się jednak wpisując się w bardzo archaiczne wierzenia związane ze świętymi drzewami, oraz oczywiście w swym symbolicznym wymiarze nawiązując do drzewa życia. Zanim w polskich domach zagościła choinka, w kącie izby ustawiano snop lub wieszano pod powałą tzw. pająki – przestrzenne ozdoby ze słomy i kolorowego papieru. Strojono też wnętrza domów gałązkami. Dziś trudno wyobrazić sobie święta bez drzewka choćby było ono sztuczne.

Z badań PBS wynika, że sztuczną choinkę wybierze w tym roku ponad połowa badanych (56%). Być może przyczyną takiego wyboru są względy praktyczne i wygoda. Powodem mogą być także względy finansowe.

Żywą choinkę znacznie częściej postawią w domu osoby młode - do 29 lat (51% z tej grupy wiekowej), najrzadziej gościć będzie ona u osób najstarszych. Prawdziwe drzewko spotkamy częściej na wsiach i w dużych miastach (powyżej 500 tysięcy mieszkańców) niż w miastach małych i średniej wielkości.
Zaledwie w 2% domów choinka nie pojawi się wcale.

Pośród arsenału świątecznych zwyczajów, ważne miejsce zajmują prezenty. Badania pokazują, że mimo wszelkich trudności finansowych większość osób zamierza obdarować w tym czasie od 3 do 10 osób (78%), a więc całkiem spore grono. Oczywiście i w tym przypadku wyniki badań wskazują na zależność między ilością obdarowywanych osób a zarobkami. Średnio, każdy z badanych da prezenty prawie 7 osobom. Zaledwie 2% osób w tym roku nie da prezentu nikomu.

Boże Narodzenie to niezwykły czas. Niezależnie od przekonań, aura tych Świąt dotyka nas i sprawia, że chętnie przeżywamy je w sposób nam znany, odwieczny tak, by nie stracić nic z rodzinnej, ciepłej atmosfery. Te świąteczne emocje mają z pewnością ogromny wpływ na bardzo konserwatywne wybory Polaków. Mimo deklarowanych wielokrotnie trudności, złej sytuacji materialnej Polacy są skłonni do niezwykłych wyrzeczeń byle tylko święta mogły być w pewien sposób doskonałe.

Badanie zrealizowane przez PBS techniką CATI,  w dniach 6-10 grudnia 2005 roku, na próbie 400 osób w wieku 15-65 lat, reprezentatywnej ze względu na wiek, płeć oraz region zamieszkania.