Polak, czyli egoista

Co jest dla ciebie najważniejszą wartością w życiu - zapytał PBS Sopot na zlecenie "Metra". Rodzina - odpowiedziało aż 51 proc. Polaków. Odpowiedź jest tym bardziej jednoznaczna, że między rodziną a innymi wskazanymi wartościami zieje ogromna przepaść. Na uczciwe życie (drugie w rankingu) wskazało tylko 16 proc. ankietowanych, na miłość i przyjaźń (trzecie miejsce) - 14 proc. Tak wysokie miejsce rodziny wśród naszych wartości potwierdza też deklaracja, że aż 54 proc. Polaków w ciągu ostatniego miesiąca przynajmniej raz wyszła wcześniej z pracy, by więcej czasu spędzić z najbliższymi, a 64 proc. bez okazji dała komuś bliskiemu kwiatek lub inny drobny upominek.

Niestety, wygląda na to, że spoza czterech rodzinnych ścian nie dostrzegamy innych ludzi. Robienie czegoś dla innych jest wartością dla zaledwie 2 proc. Polaków i zajmuje ostatnie miejsce w rankingu! Jeśli już coś z siebie innym dajemy, to najchętniej pieniądze czy jakieś przedmioty dla biednych (w ostatnim miesiącu zrobiło tak 68 proc. ankietowanych). Znacznie rzadziej zdarza nam się dostrzec konkretnego potrzebującego człowieka w naszym otoczeniu i pomóc mu, poświęcając nasz czas i siły - tylko 46 proc. badanych pomogło w zakupach czy sprzątaniu jakiejś starszej albo samotnej osobie.

- Zamiast angażować się w cudze problemy, bezpieczniej czujemy się, zamykając się w rodzinach. To jest nasza przystań, obszar, który nie został zawłaszczony przez państwo czy szefa. Tu nikt nam nie zagraża i tu możemy sobie "porządzić" - ocenia prof. Krzysztof Kiciński, szef Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. - W rodzinie rekompensujemy sobie brak aktywności w sferze publicznej: nie bierzemy przecież udziału w wyborach, nie identyfikujemy się z państwem, nie szanujemy wartości społecznej. Dlatego coraz bardziej zauważalne w Polsce jest zjawisko tzw. egoizmu we dwoje: coraz więcej małżeństw i rodzin podchodzi do świata na zasadzie "my i reszta świata" - względem siebie są altruistami, a w stosunku do innych - egoistami.

W samoocenie, czy Polacy są egoistami, podzieliliśmy się w naszym sondażu prawie pół na pół. 43 proc. ankietowanych uznało że tak, 47 proc. - że chętnie pomagamy innym.

- Polacy chętnie biorą udział w zbiórkach społecznych, ale gdy chodzi o konkretne czyny wymagające zaangażowania się, jest dużo gorzej - komentuje prof. Kiciński. - Ostatnio byłem świadkiem, jak na jednej z warszawskich uczelni wyższych zacięła się winda i ze środka dochodziły rozpaczliwe krzyki: "Pomocy! Ratunku!". Nikt nie poczuwał się do pomocy: studenci i profesorowie podchodzili do drzwi windy i słysząc wołania, po prostu odchodzili. Znieczulica jest u nas powszechna.

Ciekawe, że praca, kariera i pieniądze znalazły się na przedostatnim miejscu w rankingu - są najważniejsze tylko dla 3 proc. Polaków. - Nawet gdy mąż i żona harują całymi dniami i rzadko się ze sobą widzą, to tłumaczą, że chodzi im o rodzinę, by zapewnić jej jak najlepsze życie - mówi prof. Kiciński.

Prawie co czwarty Polak jako najważniejsze wartości wybrał uczciwe lub spokojne życie. - Wskazujemy na te wartości, bo ich nam brakuje, tęsknimy za nimi - uważa psycholog społeczny Janusz Czapiński. - Świat wystarczająco zaskakuje nas informacjami o ludzkiej nieuczciwości i kłopotach. Zawirowania w polityce sprawiły, że czujemy, jakby nic nie było już pewne. A Polak ma dość błądzenia po ruchomych piaskach i chce w końcu dotrzeć do swojej oazy, w której mógłby odpocząć.

A dlaczego wiara jest najważniejsza tylko dla 7 proc. badanych? - To polski fenomen. Żyjemy wiarą od niedzieli do niedzieli. Mimo że 40 proc. osób co niedziela chodzi do kościoła, po wyjściu z mszy zapominamy o wartościach chrześcijańskich, podstawiamy sobie nogi - dodaje prof. Czapiński.