Kiedy długi się przedawnią?

Przedawnione długi są wbrew pozorom bardzo często dochodzone przez wierzycieli na drodze sądowej. Nieznajomość prawa powoduje, że dłużnicy nie wiedzą, że nie muszą takich długów płacić, o ile podejmą określone czynności. Praktyka uczy, że większość osób na sam widok wyroku sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności dostaje, mówiąc kolokwialnie „gęsiej skórki”. Są skuteczne sposoby, żeby uwolnić się od przedawnionych długów, nawet wówczas, gdy wyrok jest prawomocny, a także wtedy, gdy dług jest już u komornika sądowego.

Generalna zasada prawa cywilnego, mająca zastosowanie do zdecydowanej większości długów, stanowi zgodnie z dyspozycją art. 118 Kodeksu cywilnego, że długi przedawniają się, co do zasady po 10 latach. Krótszy termin przedawnienia długów wynosi 3 lata i jest przewidziany dla świadczeń okresowych oraz dla świadczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zasada z art. 118 Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do terminów przedawnienia przewidzianych w odrębnych regulacjach, jak choćby w przepisach Kodeksu cywilnego, dotyczących poszczególnych umów, i tak roszczenia:

- z tytułu umowy sprzedaży pomiędzy profesjonalistami, przedawniają się po 2 latach;

- z umowy o dzieło - po 2 latach;

- z umowy najmu przedawniają się po roku;

- z umowy rachunku bankowego przedawniają się po 2 latach;

- z umowy zlecenia przedawniają się po 2 latach;

- z umowy przewozu przedawniają się po roku;

- z umowy przewozu między przewoźnikami przedawniają się po 6 miesiącach;

- z umowy spedycji przedawniają się po 6 miesiącach;

- z umowy ubezpieczenia przedawniają się po 3 latach;

- z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedawniają się po 3 latach, lecz nie później niż po 10 latach od momentu dowiedzenia się o szkodzie;

- z umowy składu przedawniają się po roku;

- wekslowe przeciwko akceptantowi przedawniają się po 3 latach od dnia płatności weksla;

- posiadacza weksla przeciw indosantom i wystawcy przedawniają się po roku od dnia protestu, a w przypadku zastrzeżenia „bez kosztów” przedawniają się po roku licząc od dnia płatności;

- indosantów między sobą i przeciw wystawcy przedawniają się po 6 miesiącach, od dnia w którym indosant wykupił weksel, albo w którym sam został pociągnięty z weksla do odpowiedzialności sądowej.

Terminy przedawnienia

Podkreślenia wymaga fakt, że terminy przedawnienia nie mogą być modyfikowane umownie, czyli zabronione jest zarówno ich skracanie, jak i wydłużanie. Klauzula umowna przewidująca krótszy lub dłuższy termin przedawnienia roszczeń majątkowych jest z mocy prawa nieważna i jako taka nie obowiązuje.

Jak sprawdzić czy mój dług jest przedawniony?

Generalna zasada mówi, że termin przedawnienia roszczeń majątkowych (np. wierzytelności) należy liczyć od dnia wymagalności roszczenia. Wymagalność roszczenia następuje kolejnego dnia po dniu, w którym zobowiązanie powinno być spełnione. Powyższa zasada, dotycząca terminu od którego powinno się liczyć przedawnienie nie jest bezwzględna. Wyjątek jest przewidziany w sytuacji, gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego - wówczas termin liczy się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie. Wyjątki początku terminu przedawnienia dotyczą również przedawnienia roszczeń z poszczególnych umów wymienionych powyżej.

Dla przykładu:

- Bieg terminu przedawnienia roszczenia z umowy o dzieło jest liczony od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

- Bieg terminu przedawnienia roszczenia z umowy najmu liczy się od dnia zwrotu rzeczy.

Ważną rzeczą, wymagającą podkreślenia jest to, że powyższe terminy przedawnienia roszczeń dotyczą tylko tych roszczeń, które regulują te przepisy. Nie dotyczą one roszczeń, które nie są wymienione w tych przepisach. Dla zobrazowania powyższego, np. roszczenia z tytułu umowy najmu rzeczy, dotyczące naprawienia szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz, albo o zwrot nadpłaconego czynszu, przedawniają się po roku od dnia zwrotu rzeczy. Jeśli któraś ze stron umowy najmu ma jakieś inne roszczenia, np. o zapłatę czynszu, to termin przedawnienia określa się na podstawie generalnej zasady z art. 118 Kodeksu cywilnego, który statuuje dwa terminy przedawnienia roszczeń majątkowych: 10 letni termin i 3 letni termin. Roszczenie z umowy najmu o zapłatę czynszu przedawni się po 3 latach, gdyż jest roszczeniem o świadczenie okresowe. Roszczenie okresowe charakteryzuje się pewną powtarzalną cyklicznością tak, jak np. comiesięczny czynsz z umowy najmu. Jeśli roszczenie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej to przedawnia się również po 3 latach, chyba że dla danego rodzaju roszczenia jest przewidziany krótszy termin przedawnienia jak dla powyżej wskazanych roszczeń z umowy najmu. Pozostałe roszczenia majątkowe przedawniają się po 10 latach.

Terminy przedawnienia ulegają przerwaniu przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia, albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (chodzi tu np. o wytoczenie powództwa przed sądem lub złożenie wniosku egzekucyjnego do komornika sądowego); przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje (chodzi tu np. o zapłatę części należności, rozłożenie zobowiązania na raty, zaakceptowanego podpisem dłużnika); przez wszczęcie mediacji (chodzi o podjęcie mediacji np. przed mediatorem sądowym). Po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie na nowo. Ważne z powyższego jest to, by nie uznawać roszczenia wierzyciela, ani nie podejmować mediacji dotyczącej roszczenia, gdy mamy wątpliwości czy dane roszczenie nie jest przedawnione. W przeciwnym bowiem razie, przerwiemy bieg terminu przedawnienia i tym samym nie będziemy mogli zwolnić się z odpowiedzialności za dług.

Uwzględnienie przedawnienia roszczenia na zarzut dłużnika

Fundamentalną kwestią związaną z przedawnieniem roszczeń majątkowych jest to, że sąd nie uwzględnia przedawnienia roszczenia z urzędu, lecz na zarzut dłużnika. W przypadku otrzymania nakazu zapłaty czy to w postępowaniu upominawczym, czy to w postępowaniu nakazowym lub otrzymania wyroku zaocznego, powinniśmy w celu ubezskutecznienia nakazów lub wyroku zaocznego, podjąć określone działania. W przypadku nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz wyroku zaocznego, należy złożyć sprzeciw w terminie 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty lub w terminie 7 dni od odebrania wyroku zaocznego, w którym to sprzeciwie podniesiemy zarzut przedawnienia (wystarczy zdanie: „Podnoszę zarzut przedawnienia w całości co do dochodzonego ode mnie roszczenia”).

W przypadku nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, należy złożyć zarzuty w terminie 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty, w których tak, jak powyżej, podniesiemy zarzut przedawnienia. Zarzut przedawnienia dotyczy również postępowania rozpoznawczego, czyli w przypadku rozprawy sądowej. Oczywiście zarzut przedawnienia nie musi być podniesiony w powyższych terminach. Jest to jednak najwcześniejszy termin, kiedy można podnieść zarzut przedawnienia roszczenia na etapie postępowania sądowego. W przypadku zaniedbania podniesienia zarzutu przedawnienia w powyższych terminach, skutki mogą być następujące: uprawomocnienie się nakazu zapłaty lub wyroku, nadanie klauzuli wykonalności takiemu nakazowi lub wyrokowi, następnie skierowanie wniosku egzekucyjnego do komornika sądowego, łącznie z powyżej wymienionymi tytułami wykonawczymi, następnie należy spodziewać się zajęć komorniczych, które w przypadku ich skuteczności, czyli wyegzekwowania dochodzonych należności, nie podlegają zwrotowi. Tak więc widać, że czas na podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia jest ograniczony.

Przedawnione długi w egzekucji komorniczej

Ustawodawca przewidział również sytuację, gdy przedawnione wierzytelności są już u komornika sądowego. W takim przypadku dłużnik powinien skierować do sądu powództwo przeciwegzekucyjne (tzw. pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego), w którym to pozwie dłużnik powinien żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, ze względu na przedawnienie dochodzonej od niego wierzytelności.

Żeby jednak nie stracić tej szansy, gdyż pozew może być rozpoznany przez sąd już po wyegzekwowaniu przez komornika sądowego dochodzonych należności, w pozwie dłużnik powinien złożyć wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez konkretnego komornika sądowego, pod konkretną sygnaturą. Należy wskazać, który komornik sądowy prowadzi egzekucję oraz pod jaką sygnaturą, np. „wnoszę o zabezpieczenie pozwu poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego Jana Kowalskiego przy Sądzie Rejonowym w Warszawie pod sygnaturą KM 2435/11 do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia pozwu”.

Wówczas sąd wyda szybko postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego, z którym należy niezwłocznie udać się do komornika sądowego. Z chwilą doręczenia powyższego postanowienia komornikowi sądowemu, nie może on podejmować żadnych czynności egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi, w tym dokonywać zajęć czy przekazywać wyegzekwowanych należności wierzycielowi. Następnie sąd wyznaczy termin rozprawy, na którym rozpozna pozew, co do meritum czyli co do zarzutu przedawnienia, ewentualnie wyznaczy termin posiedzenia, na którym rozpozna zarzut przedawnienia.

Decyzja sądu będzie tu najczęściej jedna, czyli oddalająca powództwo wierzyciela ze względu na uwzględnienie zarzutu przedawnienia. Tym oto sposobem odpowiedzialność za przedawnione długi przestanie bezpowrotnie istnieć. Rzadko zdarza się nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia, np. z uwagi na sprzeczność tego zarzutu z zasadami współżycia społecznego.

Kancelaria Prawna Skarbiec